Niedaleko budynku kancelarii leśnictwa Rogóźnianka, w pobliżu wieży obserwacyjnej, znajduje się dość zagadkowy krzyż.
XIX – wieczna figura
Krzyż mógł zostać postawiony najwcześniej w I połowie XIX wieku, najpóźniej ok. 1863 roku. Mógł to być tzw. powstańczy krzyż, bowiem stoi na dawnym, powstańczym szlaku leśnym między Ciosmami a Hutą Krzeszowską. 20 marca 1863 roku w lesie ciosmańskim odbyła się krwawa bitwa, natomiast pod Hutą Nową wojska carskie ponownie zaatakowały oddział Czechowicza.
Tajemnicze miejsce
Miejsce jest bardzo zagadkowe, bowiem na mapie z 1938 roku wyraźnie widać, że krzyż znajdował się na granicy lasu z polami i był usytuowany na pagórku. Tymczasem teraz jest to środek lasu. Najciekawsza jest inskrypcja, a raczej fragment (zachowała się tylko górna część krzyża): BOŻE WIELKI M…
Krzyż powstańczy?
Co ciekawie, krzyże powstańcze w Pszczelnej i na Gościńcu Krzeszowskim też zawierały tajemnicze inskrypcje. Można więc tylko przypuszczać, iż ten krzyż należy łączyć z pozostałą dwójką tych figur z okolic Ciosmów? Może to było pierwotne miejsce pochówku powstańców po potyczce pod Hutą Nową? Pytań wciąż jest wiele i najprawdopodobniej nigdy nie dowiemy się prawdy.
Na tropie legendarnego krzyża
Po raz pierwszy o tym krzyżu dowiedziałem się z mojej ulubionej mapy z 1938 roku. Postanowiłem się tam wybrać jesienią 2020 roku. Mimo błądzenia w kółko, nie znalazłem krzyża.
Wiosną 2021 roku, dzięki pomocy Kuby, który pokazał mi dobrodziejstwa pewnej aplikacji z mapami, ponownie wyruszyłem w teren, jednak bez sukcesu. Sprawdzałem nawet każde leżące, grube drzewo, w nadziei, iż to mogłaby być belka tego krzyża.
Wydawało się, że już prawie skreśliłem ten krzyż. Stare mapy topograficzne nie pozostawały złudzeń – tej figury już nie ma. Jednak z rozpaczy, i być może z tego, że długo kręciłem się po tym lesie, nie mogłem się pogodzić z faktem, że tego krzyża już nie ma.
Szczęśliwy finał poszukiwań
Jednak w sierpniu 2021 roku, pan Mariusz Szwed, ówczesny Nadleśniczy Nadleśnictwa Biłgoraj, przysłał mi zdjęcie pewnego krzyża w lesie wraz ze współrzędnymi jego lokalizacji. Od razu dotarło do mnie, że to jest ten krzyż. Od razu pojechałem w te wspominane miejsce.
I faktycznie, mimo nadanych mi współrzędnych, nadal trochę błądziłem, jednak już z innej strony. W końcu znalazłem krzyż. A raczej jego belkę pionową opartą o sosnę, z zachowaną sygnaturką i fragmentem inskrypcji, ze spróchniałą już belką poprzeczną. W końcu został odkryty! I pomyśleć, że nie stał nawet przy drodze, przy skrzyżowaniu, tylko był schowany w lesie, o czym wiedzieli już tylko nieliczni, najstarsi mieszkańcy okolicy.
Co ciekawe, leśniczy, który znalazł krzyż według wskazówek mieszkańców, podniósł go z ziemi i oparł o drzewo. W takim stanie go znalazłem.
Krzyż biłgorajsko-janowski
Jest to krzyż biłgorajsko – janowski (daszek nie zachował się), mógł mieć do 5 m wysokości. Jedni mówią, że tam miał zginąć Żyd, inni, że to raczej krzyż powstańczy. Ta druga teza jest najbardziej prawdopodobna. Może ktoś się zgłosi, kto więcej wie na temat tej tajemniczej figury?
Lokalizacja krzyża https://www.google.com/maps/d/edit?mid=1m3ZW7j8ki5ZehYgF8ifhBzmBRMidC2PX&ll=50.52699089637782%2C22.495772794770303&z=14
