Już od czasu lokalizacji, jedną z charakterystycznych cech Biłgoraja była jego wielokulturowość. Wynikała ona co najmniej z kilku źródeł. Wpływ na nią miało m.in. specyficzne położenie dawnego grodu nad Ładą, tzn. na styku osadnictwa polskiego i ruskiego, wspieranego tu niegdyś przez ludność wołoską.
Oprócz tych uwarunkowań, zwiazanych z wcześniejszymi walkami o wschodnie pogranicze państwa, o jej kształcie zadecydowały także postępowe normy niemieckiego prawa lokacyjnego, połączone ściśle z osobą założyciela Biłgoraja – wyznawcą religii protestanckiej – Adamem Gorajskim.

Gorajski, począwszy od 1578 roku, w oparciu o wspomniane prawo magdeburskie, zezwolił na osiedlanie się w swoim mieście ludziom wszelkich nacji, stanów i wyznania. Dzięki wielkiej tolerancji, przyczynił się tym samym do powstania miejsca, w którym w sposób szczególny doszło do połączenia dwóch przeciwstawnych kultur, tj. łacińskiej (zachodniej) oraz bizantyjskiej (wschodniej).
Z wymienionych powodów społeczeństwo biłgorajskie pod względem etnicznym wywodziło się zarówno z Rusinów (dziś Ukraińców) albo potomków zasymilowanych Wołochów, jak i Polaków, napływajacych tutaj z terenów Małopolski lub Mazowsza, następnie Żydów czy też Ormian z okolic Zamościa, a potem jeszcze spolonizowanych Tatarów. Obecność tych nacji w Biłgoraju potwierdzały przez lata wybrane elementy tutejszego stroju regionalnego, charakterystyczne nazwiska, czy nawet budownictwo.

Od strony religijnej, ta mozaika kultur wyglądała jeszcze bardziej egzotycznie, gdyż obok wyznawców judaizmu występowali tu także chrześcijanie obrządku wschodniego – prawosławni, którzy po unii brzeskiej przeszli w 1596 roku na grekokatolicyzm, chrześcijanie obrządku zachodniego, czyli katolicy oraz przedstawiciele wszystkich odłamów protestantyzmu – kalwini, arianie i luteranie.

Od końca XVI w. lub na początku XVII w. istniał w mieście zarówno zbór protestancki, jak też cerkiew (prawosławna, potem greckokatolicka), a z czasem także bożnica, a do 1700 roku nie było w Biłgoraju kościoła rzymskokatolickiego.

Sytuacja ta zmieniła się nieco po wybudowaniu na południowym przedmieściu Biłgoraja, w 1644 roku przez dwóch ordynatów Zamoyskich, kompleksu sakralnego (kościół, klasztor i oratorium), dla sprowadzonych przez nich franciszkanów.
Mimo kilku pożarów tych budowli (w 1648, ok. 1652, w 1702 i w 1794), przetrwali oni tu do kasaty zakonów w Królestwie Polskim, przyczyniając się w międzyczasie do rozwoju kultu św. Marii Magdaleny na Ziemi Biłgorajskiej oraz do powstania pierwszej świątyni (ok. 1700) i parafii (1717) w tym mieście i drugiej poza murami (1721).
Obecnie funkcjonują w Biłgoraju zarówno te obie historyczne wspólnoty parafialne ze swymi kościołami pw. Wniebowzięcia NMP i św. Marii Magdaleny, powstałymi w latach 1732-1755 i 1921-1929, (przy czym ten drugi od 2016 w randze sanktuarium diecezjalnego), jak też cerkiew prawosławna św. Jerzego wybudowana w latach 2008-2018 oraz trzy nowe świątynie katolickie, tj. pw. św. Jerzego (dawna cerkiew z 1793 roku, rekoncyliowana w 1919 roku), Chrystusa Króla i św. Jana Pawła II.
Oprócz tego, z inicjatywy Fundacji Biłgoraj XXI, od 2009 roku powstaje tu Miasteczko na Szlaku Kultur, prezentując dawną architekturę kresową, obejmując kulturę żydowską, ruską oraz polską.
*Rycina pochodzi z pocztówki z Muzeum Ziemi Biłgorajskiej. Autorem jest R. Mucha.