W subiektywie Romana Jagody (28)
Przyzwyczailiśmy się, że w spotykanych kapliczkach przydrożnych widzimy często powtarzających się patronów. Najczęściej są to kapliczki Maryjne, z Jezusem, ze św. Nepomucenem, z Chrystusem Frasobliwym, ze św. Antonim, ze św. Hubertem, św. Florianem, św. Mikołajem czy św. Franciszkiem.
W regionie, który pozostaje w kręgu naszego zainteresowania, czyli w Lasach Janowskich i okolicach, podczas wędrówek natknąłem się na setki kapliczek. Tym razem chciałbym poświęcić uwagę kilku kapliczkom, których patroni nie występują często i, być może, nie są powszechnie bardzo znani.
Zaliczam do nich takie kapliczki:
1. Kapliczka św. Jana od Krzyża. Biała Pierwsza
Św. Jan od Krzyża to hiszpański poeta , święty kościoła, odnowiciel i doktor kościoła. Żył w latach 1542-1591. We współpracy z Teresą z Avili, późniejszą świętą, zreformował zakon karmelitów. Papież Jan Paweł II, który też został świętym, powiedział o Janie od Krzyża, że jest Mistrzem w Wierze.
W ikonografii przedstawiany jest w habicie karmelitańskim z krucyfiksem, lilią lub księgą. Jest patronem karmelitów bosych i poetów.
2. Kapliczka św. Walentego. Janów Lubelski
Św. Walenty – biskup i męczennik kościoła. Urodził się albo w 175, albo w 226 roku, a zmarł ok. 260 r. W każdym razie na pewno żył w III wieku.
Z wykształcenia lekarz, a z powołania duchowny. Uważany za obrońcę przed ciężkimi chorobami. Współcześnie w Polsce uznany został za patrona zakochanych. 14 lutego, w dniu jego śmierci, obchodzony jest jako Dzień św. Walentego, tzw. walentynki. Atrybutem świętego jest kielich i miecz. Czasami przedstawiany jest w szatach biskupa uzdrawiającego młodego chłopca z padaczki.
3. Kapliczka św. Wincentego Ferreriusza. Janów Lubelski
Św. Wincenty Ferreriusz, (1350-1419), dominikanin, święty kościoła katolickiego, niesamowity kaznodzieja. Zasłynął wieloma cudami. W Walencji, w której się urodził, założył w 1410 roku pierwszy na świecie sierociniec, który istnieje do dziś dnia.
Jest przedstawiany w habicie jako anioł Apokalipsy a jego atrybutem jest trąba i koń. Patronuje dobremu małżeństwu i dobrej śmierci. Jest patronem wielu zawodów rzemieślniczych a także wzywany do obrony przed epilepsją, bólami głowy i w bezpłodności.
4. Kapliczka św. Gwalberta. Janów Lubelski, Ośrodek Edukacji Ekologicznej
Św. Jan Gwalbert (985-1073), zakonnik o wielkim miłosierdziu, nazywany bohaterem przebaczania. Został kanonizowany w XII wieku a w roku 1951 papież Pius XII ogłosił go patronem leśników. W ostatnich latach wiele kapliczek pod wezwaniem świętego powstało z inicjatywy leśników i na terenach nadleśnictw w całym kraju. Atrybutem świętego jest krzyż albo sadzonka liściastego drzewa trzymane w dłoni. A tak naprawdę jego kapliczką może być każde drzewo spotkane na naszej drodze.
5. Kapliczka św. Bartłomieja. Branew
Św. Bartłomiej, (urodzony w Kanie Galilejskiej w I wieku, zmarł ok. 70 r),był jednym z 12 apostołów. Uważano Go za ucznia najbardziej zasłuchanego w nauki Jezusa. Powołując go na apostoła Jezus miał powiedzieć: „To jest prawdziwy Izraelita, w którym nie ma podstępu”. Zginął straszliwą śmiercią, ukrzyżowany głową w dół został żywcem obdarty ze skóry. Jest patronem wielu rzemieślników; m.in. rzeźników, garbarzy, introligatorów, szewców, tynkarzy, górników, krawców, piekarzy, a także bartników, rolników i pasterzy. Na Kurpiach jest uważany za patrona lasów a na Podlasiu patronującego zbożom. Jego atrybutami są: księga i nóż. Został męczennikiem kościoła katolickiego i prawosławnego. W kapliczce w Branewce jest stary obraz przedstawiający ukrzyżowanego świętego obdzieranego ze skóry.
6. Kapliczka św. Macieja. Krzemień – Rożki
Św. Maciej (ur. w Judei w I w., zmarł w 80 r.) był jednym z pierwszych wśród 72 uczniów Jezusa Chrystusa, towarzyszył mu od samego chrztu. Po samobójczej śmierci Judasza został niejako „awansowany” na apostoła. Męczennik kościoła chrześcijańskiego. Patron cieśli, rzemieślników, rzeźników i cukierników, a także kowali i krawców. Jego atrybutami są: halabarda, księga, krzyż a także miecz, topór i włócznia, którymi miał być dobity podczas kamieniowania. Kapliczka, którą prezentuję jest pusta, nie ma w niej ani figurki ani obrazu świętego. Ale jest nadzieja, że coś się zmieni. Tuż przy kapliczce przygotowany jest nowy, betonowy podest i być może sytuacja świętego wkrótce się zmieni.
7. Kapliczka św. Anny Samotrzeciej. Godziszów
Św. Anna Samotrzecia (Samotrzeć) to przedstawienie św. Anny z Matką Bożą i małym Jezusem. Na świecie znany jest obraz Leonarda da Vinci w Luwrze czy rzeźba na Moście Karola w Pradze. W Polsce najbardziej znane to rzeźba Wita Stwosza z Krakowa czy rzeźba na Górze św. Anny w woj. opolskim.
Ale jest także św. Anna Samotrzecia z kapliczki w Godziszowie III.
Znajduje się tam bardzo stara płaskorzeźba przedstawiająca św. Annę z córką, czyli Matką Bożą oraz z małym Jezusem. I właśnie Matka Boża i mały Jezus są właściwie atrybutami świętej Anny. Pojawiają się jeszcze z dwa gołąbki, jagnię u stóp i księga.
8. Kapliczka z Aniołem Stróżem. Majdan Modliborski
To kapliczka dla każdego z nas bo każdy ma swego Anioła Stróża.
Aniołowie są posłańcami od samego Boga, są naszymi niebieskimi przyjaciółmi. Ten anioł z kapliczki przy drodze z Modliborzyc do Gwizdowa ma w opiece wszystkich przebywających w lesie, a więc także wszystkich nas skupionych wokół Lasów Janowskich. Warto więc choć na chwilę przystanąć przy tej kapliczce i skierować swoje modlitwy do nieba za Jego pośrednictwem.
Tutaj więcej o tej kapliczce.
9. Kapliczka, której patronuje mały Jezus. Bukowa
Nie spotkałem jeszcze nigdzie kapliczki, w której występuje sam mały Jezus. No bo zawsze jest pod opieką swojej mamy, Maryi, albo występuje wspólnie z rodzicami jako Święta Rodzina, albo też z samym tatą, czyli św. Józefem.
Figurka, która znajduje się w tej kapliczce wzorowana jest na bardzo znanej w Czechach małej figurce Jezusa, tak zwanym Prażskim Jezulatku, znajdującej się w kościele… na Malej Stranie w stolicy Czech. Być może stąd zaskoczenie, że znalazła się taka w Bukowej. Ale chwała za to fundatorom!
Tu więcej o tej kapliczce.
10. Kapliczka św. Walentego w Wolicy – Kolonii
Kapliczka wystawiona w XIX wieku. W 1887 roku odrestaurowana przez rodzinę ś.p. Walentego Flisa, który był właścicielem jednego z okolicznych folwarków. Stąd prawdopodobnie św. Walenty jako patron kapliczki.
11. Kapliczka św. Wincentego Ferreriusza w Janówku
W Janówku, wschodniej części Modliborzyc, znajduje się jedna z najstarszych kapliczek Ziemi Janowskiej. Powstała z inicjatywy Dominikanów z janowskiego klasztoru. Patron kapliczki, św. Wincenty Ferreriusz był żarliwym kaznodzieją, nazywano go aniołem Apokalipsy. Z uwagi na cudotwórstwo przed laty był bardzo czczony na ziemiach polskich. Nazywany był także kapłanem miłym Bogu i ludziom, a także ucieczką naszą w utrapieniu.
Wspomniałem w tytule, że to kapliczki z mniej znanymi świętymi, a nagle wśród nich znalazło się aż dwóch św. Wincentych Ferreriuszy. Św. Ferreriusz był Dominikaninem, a Dominikanie ok. 200 lat rezydowali w Janowie Lubelskim, co miało niewątpliwy wpływ na popularność tego świętego na tym terenie. Podobnie z kapliczkami św. Walentego. Znalazły się dwie na tym terenie, ale proszę mi wierzyć, nie są to najpopularniejsi patroni kapliczek w ogóle. W woj. lubelskim są jedynie trzy. (wg artykułu Danuty Powiłańskiej-Mazur)
