Image default

Szeliga jest urokliwą wioską, położoną w zachodniej części Puszczy Solskiej. Pierwszy raz pojawia się na mapie z 1877 roku. Do dziś w tej wsi ostało się 3 krzyże biłgorajsko-janowskie. Są one charakterystyczne dla regionów położonych między Biłgorajem a Janowem Lubelskim.

Szeliga po raz pierwszy została wzmiankowana na mapie austriackiej z 1879 roku.

Najpiękniejszy i najcenniejszy krzyż jest usytuowany na początku wsi (od strony Ciosmów), w pobliżu starego traktu na Bukowę. “Figura” została postawiona w 1906 roku. Ufundował ją Jan Kołpa.

Pierwotnie “figura” była bardzo wysoka. Do dzisiejszych czasów zachowały się jedynie trzon oryginalnego krzyża z inskrypcją i figurką świątkarza. Drzewo, na którym znajduje się Ukrzyżowany, pochodzi z II połowy XX wieku i zostało dopasowane do oryginalnego słupa.

Na krzyżu jest zawieszona rzeźba Ukrzyżowanego autorstwa Mikołaja Gomieli (1843-1908). Ten legendarny świątkarz pochodził z Łazor koło Harasiuk, który w latach twórczości wyrzeźbił wiele figur, m.in. w Ciosmach, Łazorach i w innych miejscowościach. Rzeźbiarz został pochowany na cmentarzu w Hucie Krzeszowskiej. Figurka jest bardzo intrygująca, odnosi się wrażenie, że Chrystus, mimo straszliwych mąk, zdaje się “uśmiechać “do przechodniów. Jednocześnie arcydzieło świątkarskie zapiera dech w piersi. Warto zwrócić na polichromowaną figurkę, z jaką dokładnością zostały wykonane elementy anatomiczne poszczególnych części ciała w formie “ludowej”.

Napis na dolnej części krzyża brzmi:

“BĘDZIE

POCHW

ALONYJ

EZUSCH

RYSTUS

BOŻEBŁ

OGO SŁA-

W FUND

ATORJAN

KOŁPA

R 1906

D 19 LISTO

PADA”

Kiedy byłem pod tym krzyżem, ten był już schylony w stronę szosy. Jego przyczyną był nie upływ czasu, ale mrowisko. Na szczęście latem 2021 roku, krzyż został poprawiony.

O takie bezcenne spuścizny świątkarzy trzeba zadbać. Rzeźba Gomieli ma wybitne walory artystyczne, kulturowe i etnograficzne. Jest w niezwykłym stopniu utożsamiona z ziemią biłgorajską i janowską, mimo administracyjnej przynależności do Podkarpacia.

Krzyż w 2013 roku. Przed renowacją stał dalej od drogi Szeliga – Ciosmy

Drugi krzyż stoi przy starym trakcie Ciosmy – Szeliga – Bukowa, w pobliżu strumyczka wychodzącego z mokradeł Ruskie Łąki, w uroczysku Olchowiec. Jeszcze kilka lat temu stał trochę dalej od drogi, jednak ostatnio ktoś odnowił i przesunął bliżej drogi. Według mojego rozmówcy, krzyż postawiono w tym samym czasie co powyższy, a więc przed 1914 rokiem. Być może wisiała na nim figura lokalnego świątkarza?

Trzeci krzyż biłgorajsko-janowski stoi w centrum wsi, w pobliżu dawnego, starego krzyża. Belka starszego istnieje do dziś, oparta o akację. Niestety, nie mogłem odczytać, jaki to rok. Być może 185? Albo 187? Z tym krzyżem jest związana tragiczna historia. W czerwcu 1944 roku, w wyniku potyczki partyzantów z Kałmukami, doszło do nieszczęśliwego pożaru tej wsi. Ogień strawił zachodnią część wsi, docierając do krzyża. Niestety, figura w wyniku bezwzględnego żywiołu, została uszkodzona. W każdym razie, doszło do cudu – pożar zatrzymał się pod tym krzyżem, oszczędzając pozostałą część wioski. Obecny krzyż został postawiony przez Portkę w 1944 lub 1945 roku.

Po lewej stronie, przy szosie, widać belkę opierającą o akację. To są pozostałości po pierwszym krzyżu.

Jeszcze 20 lat temu w Szelidze były 4 krzyże biłgorajsko-janowskich ale czwarty, na końcu wsi w kierunku Huty Podgórnej nie przetrwał do dzisiejszych czasów. W 2002 roku na jego miejscu postawiono o wiele skromniejszy, metalowy krzyż.

Krzyż metalowy z 2002 roku, postawiony w miejscu stuletniego krzyża

Related posts

2 komentarze

Patrycja Zioło 7 stycznia 2022 at 16:51

Mnóstwo ciekawych informacji.
Ale moim zdaniem , jako byłej mieszkanki wsi Szeliga, cześć nazw i nazwisk podanych w artykule ma niewłaściwą formę.
Przykładowo jest informacja że ….. Jeszcze 20 lat temu w Szeligach były 4 krzyże biłgorajsko-janowskich…. – Uważam , że powinno pisać …. w Szelidze były…….
Oraz …Najpiękniejszy i najcenniejszy krzyż jest usytuowany na początku wsi (od strony Ciosmów), w pobliżu starego traktu na Bukowę. “Figura” została postawiona w 1906 roku. Ufundował ją Jan Kołpak. – z tego co wiem, fundatorem figury był Jan Kołpa. ( u nich w lesie była wysoka góra , na której dzieci zjeżdżały na sankach i wszyscy nazywali ją KOŁPOWA GÓRA a nie KOŁPAKOWA GÓRA )

Reply
Michał Kańkowski 7 stycznia 2022 at 19:51

Pani Patrycjo, dziękuję za uwagę! Poprawione 🙂 W którym miejscu była ta Kołpowa Góra?

Reply

Leave a Comment