Kapliczki nadrzewne – miniaturowe świątynie.
Powstawanie małych obiektów sakralnych (a takimi są kapliczki, w tym kapliczki nadrzewne) zależało zawsze od ważnych wydarzeń historycznych, obrzędów religijnych, a także tradycji kulturowej mieszkańców. Dlatego kapliczki zajmują szczególne, utrwalone miejsce w krajobrazie wsi, krajobrazie pól, dróg czy leśnych traktów. Bardzo często związane są z nimi legendy czy opisy cudownych zdarzeń. A kapliczki nadrzewne najłatwiej można było zrobić, nie wymagały wielkich nakładów, były niewielkie i bez problemów lokalizacyjnych można było je zawiesić na odpowiednim, często pobliskim drzewie.
Z kapliczkami nadrzewnymi wiąże się bardzo ciekawa historia, a może raczej teoria. Otóż, drzewo, na którym zawieszono kapliczkę, było uważane w dawnych czasach za poświęcone i nie mogło być ścięte. Pewnie i teraz wśród wielu panuje takie przekonanie. Drwale do dziś dnia opowiadają przeróżne historie o nieszczęściach spotykających tych, którzy na takie drzewo podnieśli siekierę czy piłę. Dlatego drzewa te dorastały bardzo sędziwego wieku i pomnikowych rozmiarów. Stąd wypływać może wniosek, że niektóre pomniki przyrody miały na swoim pniu zawieszoną kapliczkę i dzięki temu przetrwały czasem nawet setki lat.
Kapliczki pojawiły się w XVII i XVIII wieku, lecz dopiero w drugiej połowie wieku XIX stały się trwałym elementem polskiego krajobrazu. To wówczas powstawały fundacje poszczególnych rodzin, pojedynczych osób jak i całych wsi.
Z pewnością wtedy zaczęły pojawiać się kapliczki na drzewach. Przybierały one najróżniejszą formę. Mogły mieć formę skrzyneczki albo niewielkiej szafki, mogły być oszklone albo otwarte. Mógł to być w końcu sam krzyżyk osłonięty niewielkim daszkiem. Po prostu, każda kapliczka zamocowana na drzewie staje się nadrzewną.
Przykłady nadrzewnych kapliczek postarałem się pokazać na załączonych zdjęciach. Wśród nich z łatwością można odnaleźć takie, które znajdują się na drzewach – pomnikach przyrody, na przykład na dębie w Nalepach, czy na wiekowej lipie w Krzemieniu I. Może i te młodsze wiekiem drzewa z kapliczkami dożyją takiego wieku i rozmiarów, które pozwolą im zostać wspaniałymi pomnikami przyrody.
