Image default

Przy rowerowym czerwonym Żurawinowym Szlaku na krańcu dawnych pól (teraz zarośniętych) stoi stary drewniany krzyż powstańczy. Na stronie Gminy Biłgoraj www.gminabilgoraj.pl można znaleźć taką informację:

„W Ciosmach – Pszczelnej znajduje się pochodzący z 1858 r. drewniany krzyż z daszkiem.”

Krzyż drewniany z daszkiem, ze starą drewnianą figurą Ukrzyżowanego (jakże charakterystyczną, ale coraz rzadszą dla tutejszych terenów) upamiętnia pochowanych tutaj kilkunastu powstańców styczniowych z oddziału Leona Czechowskiego, poległych w bitwie z rosyjską kolumną Miednikowa pod Ciosmami stoczoną w dniu 21 marca 1863 r.. Ich ciała przeniesiono na cmentarz w Hucie Krzeszowskiej. 
Informacja odnośnie roku powstania krzyża ze strony www Gminy Biłgoraj (1858) jest sprzeczna z datą wyrytą na krzyżu (1853), a te obie są sprzeczne z informacją na tabliczce z oznaczeniem Żurawinowego Szlaku, która wisi na tym krzyżu:

„Krzyż powstańczy z 1863 r. „Przechodniu, powiedz współbraciom, że walczyliśmy mężnie i umierali bez trwogi, ale z troską w sercu o losy Polski, losy przyszłych pokoleń – o Wasze losy.””

Rok wyryty na krzyżu jest wyraźny, ale cyfra „6” została chyba przerobiona na „5”. Z tym że, jeżeli to ma być krzyż powstańczy, to na pewno powinno być  „6”.

Zamieszanie z tym rokiem również zainteresowało Krzysztofa Garbacza, autora książki „Na szlaku biłgorajskich kapliczek i krzyży przydrożnych” z 2006 r. Pisze on w niej tak:
Przed laty spotkałem na polach leśnego przysiółka Ciosmy-Pszczelna starszą kobietę kopiącą ziemniaki. Zapytana o jedną z takich figur wskazała motyką kierunek i zaraz dodała:  <<Postawili ją na 5 lat przed powstaniem>>. Kiedy przybyłem na miejsce stwierdziłem, że dodano tu jednak legendę. Datę 1858, co wyraźnie odczytałem, przekształcono na 1863! – przy tym układzie cyfr jest to zabieg bardzo prosty… Powiedziała mi też starsza pani, że była tam mogiła, w której po bitwie spoczęły na krótko, przed pochówkiem na cmentarzu parafialnym w Hucie Krzeszowskiej, ciała <<piętnastu i jednego księdza>> (tę samą skrupulatnie wymienianą liczbę poległych słyszałem w innym czasie w Bukowej i Andrzejówce). Potwierdziły to ustalenia historyków, w tym pracowicie odtworzone przez Tomasza Brytana nazwiska poległych, które umieściliśmy na wzniesionym w roku 1999 pomniku na mogile powstańczej na cmentarzu parafialnym w Hucie Krzeszowskiej.
(…) Na ramionach „figury” jest widoczna inskrypcja „KRZY[Ż] PAN[S]KI”. Pierwotny napis na długiej belce jest już zatarty. Można przeczytać tylko „IHS”, a poniżej zobaczyć wyryte serce. Z czasów dużo późniejszych pochodzi wyryta na słupie data „1853”, zamiast oczekiwanej 1863. Być może wspomniany przez Romana Sokala rok 1863, powstały z przeróbki cyfry 1858, zatarto lub usunięto podczas naprawy dolnej części „figury”. Ale tej zagadki nie potrafię już rozwikłać.

Garbacz pisał o tym, że pierwotny napis na długiej belce jest już zatarty, ale w książce „Biłgorajskie uroczyska z daleka i bliska” (Ciosmy, 2011) autorzy – Marek Małek, Marian Kurzyna, Helena Szado-Oleksak, Teresa Kowal, Wiesław Lipiec – donoszą tak:
„Na krzyżu był wyryty dość nietypowy napis, podobno następującej treści: <<Uciekajcie wszyscy w przeciwne strony>> (trudno w tej chwili jednoznacznie ustalić dokładną treść napisu i jego znaczenie). Czyżby miał informować o tym, że oddział Czechowskiego zakończył działania?” 
[Cytat odnosi się zarówno do niniejszego krzyża, jak i drugiego krzyża powstańczego – teraz już metalowego – przy Gościńcu Krzeszowskim].

„Figura” tutaj opisywana urzeka i hipnotyzuje. Dojście do niej jest dosyć męczące, bo po zarośniętej drodze wśród zdziczałych pól, krzaków i młodników. Wyłania się w końcu dostojna i smukła, jakby z innego przeszłego świata.  Proszę spojrzeć na drewnianego Chrystusa na krzyżu. Przedstawiono Go z bardzo przekrzywioną głową, ale wygląda ona tak, jak by tę głowę przekrzywiło wybudowane na niej gniazdo os, albo pszczół, które tam jest (to dopiero cierniowa korona!). Magia w czystej postaci.
Na dole krzyża wisi kapliczka szafkowa.

 Szlak Żurawinowy w tym miejscu jest mało uczęszczany, ledwo widoczna ścieżka, a przy niej, niedaleko krzyża, chylą się koślawe tablice informacyjne, ale sąsiednia wiata i ławeczki w bardzo dobrym stanie. Obok nich woda, kładka przez nią (niedawno odnowiona) i żeremie bobrów.

Lokalizacja:
https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?hl=pl&mid=1m3ZW7j8ki5ZehYgF8ifhBzmBRMidC2PX&ll=50.52372964543615%2C22.55223146961066&z=18

Related posts

Leave a Comment