Zagadkowy krzyż żeliwny we wsi Pęk (pow. niżański) umieszczony na betonowej (kamiennej?) podstawie stoi przy dawnym Gościńcu Krzeszowskim, czyli bardzo szerokiej starej drogi gruntowej (teraz miejscami zarośniętej i nieprzejezdnej), łączącej niemal w linii prostej Janów Lubelski i Harasiuki, wybudowanej w XIX w. Krzyż ponoć został postawiony podczas I wojny światowej, ale nie ma go na żadnych starych dostępnych mi mapach.
Bardzo ciężko dowiedzieć się coś więcej na jego temat. Nikt we wsi kogo pytałem nie potrafił powiedzieć ani kto go postawił, ani kiedy. Jedynie jedna pani pamiętała, że zawsze kiedy był pogrzeb, to z trumną szło się pod ten krzyż chwilę by się pomodlić, zanim odprowadziło się ją na cmentarz w Hucie Krzeszowskiej. Pamiętała również, że jak była młodsza, to często szła ten krzyż stroić.
Najciekawsze w tym krzyżu jest to, że swoim wyglądem i wykonaniem bardzo różni się od typowych krzyży na tym terenie. Najczęściej stare krzyże są tutaj wykonane z drewna, ewentualnie z kamienia, ale takiego jak ten tutaj prezentowany jeszcze nie spotkałem. Jedynie mam wrażenie, że podobne wzory mogłem widzieć gdzieś na cmentarzach. Ma pięknie wykonane ozdoby, a zwłaszcza wzrok przykuwają żeliwne cherubinki i anioły.
Do krzyża można dojść leśną drogą, która nazywa się drogą „na Grażynkę”. Krzyż stoi przy skrzyżowaniu tej drogi z Gościńcem Krzeszowskim. Droga „na Grażynkę” wzięła swą nazwę od tragicznego zdarzenia, które wydarzyło się tutaj kilkadziesiąt lat temu.
W pobliskich Deputatach żyła rodzina, w której mąż bardzo fizycznie znęcał się nad żoną. Któregoś dnia kobieta nie wytrzymała, wzięła dziecko i z wózkiem tą leśną drogą zaczęła uciekać do rodziny w Hucie Podgórnej. Facet ją dogonił tutaj w tym lesie, pobił, skopał i zostawił zabierając dziecko. O czwartej rano, ktoś tędy przejeżdżał furmanką, leśnicy mówią, że najprawdopodobniej na kradzież drewna, i ją tu leżącą zauważył. Wezwał pomoc, ale niestety kobieta nie przeżyła. Na imię miała Grażynka. Facet, który ją skatował dostał 5 lat i już nie żyje. Dziecko – syn – żyje.
Droga “na Grażynkę”
