11 czerwca 1944 r. nieopodal miejscowości Graba w gminie Jarocin odbyła się jedna z pierwszych bitew w ramach niemieckiej przeciwpartyzanckiej operacji Sturmwind. Szczegóły na temat samej bitwy można znaleźć w tym ARTYKULE, natomiast dzisiaj kilka informacji odnośnie samego miejsca pamięci po tej bitwie i odnośnie Juliana Kaczmarczyka „Lipy”.
Kpt. Julian Kaczmarczyk “Lipa”
W środku lasu, w miejscu partyzanckiej bitwy pod Grabą z 11 czerwca 1944 r. znajduje się pomnik z 1969 roku upamiętniający dowódcę III kompanii Straży Chłopskiej I Brygady AL im. Ziemi Lubelskiej kapitana Juliana Kaczmarczyka „Lipy”, który podczas tej bitwy zginął.
Najwięcej informacji o tym żołnierzu można znaleźć kierując się na wiadomości związane ze wsią Bieliny w gminie Ulanów, gdyż tam działał, został pochowany i tam istnieje szkoła podstawowa jego imienia.
Strona
http://www.edukacja.edux.pl/p-9961-julian-kaczmarczyk-patron-publicznej-szkoly.php
tak podaje:
[Julian Kaczmarczyk „Lipa”] urodził się w 1909 r. W latach 1935-39 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1932 roku do wybuchu wojny działał w młodzieżowych organizacjach i w Stronnictwie Ludowym w powiecie niżańskim jako działacz lewicy. Wojna przerwała jego studia. Jako żołnierz uczestniczył w walkach wrześniowych nad Wartą i w oblężonej Warszawie. Po klęsce wrześniowej był organizatorem walki konspiracyjnej na terenie Bielin i okolic jako dowódca Straży Chłopskiej, która od wiosny 1941 roku przekształciła się w Bataliony Chłopskie. W tym też czasie brał udział w akcjach dywersyjnych na terenie Jarocina, Domostawy, Sarzyny i Rudnika.
11 czerwca 1944 roku zginął w pobliżu wsi Graba (obecnie gmina Jarocin), dowodząc oddziałem partyzanckim – III Kompanią Straży Chłopskiej, wchodzącą w skład Armii Ludowej im. Ziemi Lubelskiej.
Pośmiertnie został awansowany do stopnia kapitana. Po wyzwoleniu pogrzebany w zbiorowej mogile partyzanckiej na cmentarzu w Bielinach. Mogiłą opiekuje się młodzież naszej szkoły, gdyż od 1964 roku Julian Kaczmarczyk jest jej patronem.
Literatura podaje, że oddział Juliana Kaczmarczyka „Lipy” należał do AL jako III kompania Straży Chłopskiej w I Brygadzie im. Ziemi Lubelskiej. Teraz podaje się, że faktycznie „Lipa” dowodził oddziałem Batalionów Chłopskich – Ludowej Straży Bezpieczeństwa, i mimo, iż był przeciwnikiem scalenia z AK i współpracował z komunistami, to do końca im się nie podporządkował. Stanisław Michalski wspomina, że „Lipa” włączył swój oddział do I Brygady AL, ale na prawach autonomii. Na dowód czego podaje się meldunek po akcji „Sturmwind I” zastępcy „Lipy” Franciszka Bielaka „Sokoła”, który zgodnie z wcześniejszymi wskazówkami swojego dowódcy meldunki składał bezpośrednio do „Oracza”, inspektora BCh-LSB w okręgu krakowskim.
Pomnik z 1969 r.
Kiedy odwiedziłem to miejsce we wrześniu 2019 r., pomnik ten był zdemontowany, ponieważ trwał jego remont. Na postumencie pomnika było widać ewidentne ślady zaprawy i kleju sugerujące, że jakaś jego część tu stała, i że sama z siebie raczej nie rozsypała się w proch. Górna część pomnika została zdemontowana, poddana renowacji i postawiona na nowo. Został jedynie kamień z tablicą, która zawiera inskrypcję: „W 55 rocznicę boju part. B. Ch. kpt. Juliana Kaczmarczyka. 19 06.1999 r. Społeczeństwo”
wrzesień 2019 wrzesień 2019
Dzisiaj już stoi w pełnej okazałości.
Najstarsze zdjęcie pomnika, które udało mi się znaleźć, to z roku 1969, czyli roku jego powstania, i można zauważyć, że wtedy jeszcze nie było kamienia upamiętniającego Juliana Karczmarczyka; była tylko sama kolumna.
Zapewne ten kamień dołożono w 1999 r., tak jak wskazuje na nim napis zacytowany wyżej. Zanim kolumna została zdemontowana cały pomnik wyglądał tak jak na zdjęciu z 2013 r. tutaj zamieszczonym, które znalazłem na Wikipedii, a jego autorem jest Przemysław Czopor, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=29076133. Widać, że zniknęły jakieś emblematy lub herby z górnej części pomnika, być może związane z sierpem i młotem, bo na starym zdjęciu widać młot, kłos żyta, miecz i chyba sierp…
Fot. Przemysław Czopor, 2013 r.
Później, jak to można zauważyć na zdjęciu pomnika z 2018 r. zamieszczonym w Mapach Google (fot. Łukasz Wilk), zniknęła z pomnika tablica i orzeł ze szczytu; została sama kula, która była pod jego stopami.
2018 r.
Następnie we wrześniu 2019 r. pomnik był poddany renowacji, więc cała kolumna była zdemontowana. W listopadzie 2019 r. całość wróciła, ale z pewnymi zmianami, co do wyglądu pierwotnego. Po pierwsze: nie ma orła, została sama kula na szczycie.
Po drugie: tekst na tablicy został zmieniony. Przed demontażem tekst ten brzmiał tak:
W tym miejscu 11-go czerwca 1944 roku oddział partyzancki Armii Ludowej zagrodził drogę przeważającym siłom wojsk hitlerowskich umożliwiając innym oddziałom stoczenie zwycięskiej walki. Chwała poległym 13-tu bojownikom Armii Ludowej, bojownikom o wyzwolenie społeczne i narodowe.
Teraz brzmi tak:
Na tym terenie 11 czerwca 1944 r. w walce z okupacyjnymi siłami niemieckimi poległo 13 żołnierzy Batalionów Chłopskich z oddziału Juliana Kaczmarczyka ps. „Lipa”.
Cześć Ich pamięci. Społeczeństwo Gminy Jarocin
Pomnik odnowiło w 2019 r. Towarzystwo Przyjaciół Wsi Bieliniec. Płyty lastrykowe zostały zastąpione granitowymi, pozłocono napisy na kamieniu, została wymieniona kostka przy pomniku i został w całości odczyszczony i pomalowany.